ش: یکی از دوستان من که مرجع تقلید ایشان آیت الله صانعی است دلیل فتوای ایشان مبنی بر عدم حرمت تراشیدن ریش را این طور بیان می‌کند که در صدر اسلام به دلیل نبود وسایل تراشیدن ریش این کار باعث زخمی شدن صورت می‌شد ولی اکنون با وسایلی مانند ژیلت دیگر دلیلی برای حرمت تراشیدن ریش وجود ندارد. آیا این نظر درست است و در مجموع چه دلایلی برای حرمت تراشیدن ریش وجود دارد ؟

پاسخ: ابتدا دقت بفرمایید که آقای صانعی مرجع تقلید نیست و تقلید از ایشان نیز جایز نیست. یکی از راه‌های شناخت مرجع تقلید که در همه‌ی رساله‌ها (احتمالاً حتی رساله‌ی ایشان) قید گردیده این است که: «دو نفر عالم عادل که می‌توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند، مجتهد یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند، به شرط آن که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته‌ی آنان مخالفت ننمایند. یا عده‌ای از اهل علم که می‌توانند مجتهد و اعلم بودن کسی را تشخیص دهند و از گفته‌ی آنان اطمینان پیدا می‌شود، مجتهد و اعلم بودن کسی را تصدیق کنند». و حال آن که اکثریت قریب به اتفاق علمایی که می‌توانند مجتهد و اعلم بودن کسی را تشخیص تشخیص دهند، نظر بر این دارند که ایشان اصلاً با مبانی آشنا نیست و صلاحیت صدور فتوا ندارد. چنان چه «پسر خواندگی» را که به نص صریح قرآن کریم حرام است را حلال اعلام نمود.

اما در باره‌ی علت و حکمت حرمت تراشیدن ریش به خاطر نبودن وسایل، یا آقای صانعی اشتباه کرده است و یا دوست شما و یا هر دو. چرا که اولاً در آن زمان هم وسایل مناسب جهت حذف موهای زائد صورت و بدن وجود داشت و ثانیاً اگر چنین بود، می‌فرمودند: مثلاً «در صورتی که به صورت جراحتی برسد حرام است». تا اگر مردمان زمان‌های دیگر این مشکل را حل کردند و علت حرمت را برداشتند، برایشان حرام نباشد. نتیجه‌ی این گونه حکمت‌تراشی‌ها برای احکام و سپس تغییر آنها این است که بگویند: این دین مال 1400 پیش بوده است و احکامش نیز متناسب با شرایط آن زمان و برای مردم آن زمان بوده است و به درد امروز نمی‌خورد.

درباره‌ی فلسفه و حکمت احکام دقت شود که احکام الهی یک یا دو حکمت و اثر ندارد که اگر بر طرف شد، حکم موضوعیت نداشته باشد. به عنوان مثال خداوند توسط پیامبر اکرم (ص) در قرآن کریم فرمود: گوشت خوک حرام است و مسلمانان نیز بدون دانستن علت آن را قبول کردند. بعدها عده‌ای به فکر یافتن مضرات گوشت خوک افتادند و کشف کردند که در گوشت خوک کرم‌های خاصی وجود دارد. عده‌ای گفتند لابد علت تحریم همین کرم‌ها بوده است! سپس علم پیشرفت کرد و با بخار یا حرارت و ... آن کرم‌ها را از بین بردند. آیا گوشت خوک حلال شد؟ خیر.

تحقیقات ادامه یافت تا کشف کردند هنوز کرم‌های ریز دیگری وجود دارد که با حرارات و ... از بین نمی‌رود. عده‌ای گفتند: پس لابد علت تحریم این بوده است. بعدها علم و صنعت آنها را هم از بین برد. آیا حلال شد؟ خیر.

امروزه دانشمندان انگلیسی دریافته‌اند که گوشت هر حیوانی، برخی از حالات و طینت آن حیوان را منتقل می‌کند و عده‌ای می‌گویند: این همان علت تحریم است. حال اگر زمانی این زیان نیز از بین برود، آیا گوشت خوک حلال می‌شود؟! خیر. هنوز حکمت‌های دیگری باقیست.

در گذشته گمان می‌کردند که طلا به خاطر زینت بودنش بر مرد حرام است! در حالی که زینت بر مرد نه تنها حرام نیست، بلکه مستحب هم هست. ولی طلا حرام است. امروزه فهمیده‌اند که ارتباط طلا با پوست بدن مرد سبب تضعیف قوه‌ی باء (شهوت مردانه) در او می‌شود. آیا حکمت حرمت استفاده از طلا برای مرد فقط این است و اگر کسی بگوید من یک لایه روی آن می‌کشم تا با پوست من ارتباط پیدا نکند، حلال می‌شود؟! خیر.

تراشیدن ریش به طور کامل، یکی از مضراتش جراحت صورت است و اگر با بهترین ژیلت‌ها نیز تراشیده شود، عصب صورت و مویرگ‌های ریز و ... پاره می‌شوند و به همین دلیل پزشکان به زنان نیز توصیه می‌‌کنند که برای حذف موهای زاید صورت و بدن خود، از تیغ یا ژیلت (که مارک یک نوع تیغ است) استفاده ننمایند. علت دیگرش زائل کردن زیبایی مردانه است، چرا که ریش (محاسن) است. علت دیگرش شبیه کردن صورت مرد به زن و تأثیر این امر در بروز ناهنجاری‌های رفتاری در فرد و اجتماع است... و علت‌ها و حکمت‌های دیگر نیز دارد.

و مهم‌تر از همه آن که حکمت اصلی اطاعت از فرامین الهی و احکام شرع مقدس اسلام، اطاعت از الله، رسول و اولی‌الامر، یعنی بندگی است و نه آثار و خواص آن. هر چند که احکام الهی آثار مطلوب خود در بدن و روح را دارد و انجام آنها زمینه را برای تقویت و استحکام ایمان فراهم می‌نماید.